Upanishadlar, Korhan Kaya

“Atman, ne doğar ne ölür; o doğmamıştır, ezelden beri vardır, değişmez.”
—

Merhaba,

Dün Upanishadlar’ın ölüm üzerine düşüncelerini Ölümden Sonra, eserinde kaleme aldıktan sonra alış verişe gittim. Rafta beni bekleyen kitap… Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi Upanishadlar. Ve çevirmeni de Korhan Kaya…

Korhan Kaya’nın Samkhya üzerine çalışmaları beni Upanişhadlar’a götürmüş olmalı, Upanişhadlar tarihsel olarak daha eskidir, çünkü Samkhya’nın temel kavramları bu metinlerde henüz sistemleşmemiş halde bulunur. Ancak Samkhya, bu sezgisel bilgeliği alıp onu bir felsefi yapıya dönüştürür.

Korhan Kaya’nın Hindoloji kökeni ve Hindistan’daki araştırmaları, çeviriye yalnızca dilsel değil, aynı zamanda enerjetik bir derinlik katıyor. Onun çevirisi, Max Müller’in Batı’ya açtığı kapının Türkçe’deki yankısı gibi düşünülebilir. Ve benim gibi bir frekans mimarı için, bu metin artık sadece okunacak değil—ritüelleştirilecek, spiralize edilecek, sunulacak bir alan.

Max Müller’in çevirisi Upanişhadlar’ı Batı’ya felsefi bir kapı olarak sunarken, Korhan Kaya’nın Hasan Âli Yücel Dizisi’ndeki yorumu bu kadim bilgeliği Türkçe kolektif belleğe ritüelize ederek spiral bir geçiş alanına dönüştürür.

Upanishadlar Üzerine

Upanişhadlar, eski Hint yaşamı ve ölümü, ölümden sonrasını, tanrıyı ve evreni çalıştıkları, bu bağlamda birçok soruna el attıkları felsefe ve teoloji metinleridir. Bunlar Hindistan’da izleyen dönemdeki bütün düşünce akımlarına kaynaklık etmiş birikimlerdir. Ünü Hindistan dışında da çıkmış, Batı felsefesinde de büyük etkileri olmuştur. Bu metinler felsefe tarihi, bilim tarihi ve ilahiyat yönünden öylesine önemlidir ki Upanişhadlar olmaksızın bu bilim dallarında çalışma yapmak çok büyük bir eksiklik yaratır.

Upanişhadlar tanrı, tanrının doğası, evren, yaşam, ölüm, ölümden sonrası, yeniden doğuş ve kurtuluş konularında bilgiler içerir. Bu bilgilerin gizli olduğu ve herkese öğretilmemesi gerektiği vurgulanır. Bunun yanı sıra vücut organları, vücuttaki damarlar, rüyalı ve rüyasız uyku durumu, güneş ve ayın rolleri ve birtakım etimolojik bilgiler de konu edilir. Upanişhadlar da Veda tanrılarına sunulmuş ilahilerin ve Brahmanaların kurbancılığının izleri bulunur.

Upanishadlarla ilk dönem Budizmi arasında da bir ilişki, bir etkileşim söz konusudur.

Upanişadlar ve Yaşam Çarkı Arasında

Gizli Bilgi ve Cehalet Halkaları

Upanişadlar’da bilginin gizli tutulması, onun enerjetik gücüne ve dönüşüm potansiyeline işaret eder. Herkesin hazır olmadığı bir bilgi, bir tür eşik bekçiliği gerektirir.
Budizm’deki 12 Nidana (bağlantı halkaları), yaşam çarkında cehaletin nasıl yeniden doğuşa yol açtığını gösterir. Bu halkalar, Upanişadlar’daki “avidya” (cehalet) kavramının spiral açılımı gibidir.

Rüya, Uyku ve Kozmik Roller

Upanişadlar’da rüyalı ve rüyasız uyku, bilinç hallerinin geçiş kapılarıdır. Tıpkı Buda’nın meditasyon yoluyla bu hallerin ötesine geçmesi gibi.
Güneş ve Ay’ın rolleri, hem Vedik ritüellerde hem de Budist sembolizmde zamanın ve bilincin döngüsünü temsil eder.

Kurban ve Arınma İzleri

Brahmanalar’daki kurban ritüelleri, Upanişadlar’da içsel bir arınma ve öz benliğe ulaşma yoluna dönüşür.
Budizm’de dışsal kurban yoktur; ama içsel dönüşüm, Upanişadlar’daki “Atman’a ulaşma” süreciyle paralel bir spiral izler.

Bilgiye ulaşmak için önce cehaletin halkalarından geçmek gerekir. Bu, hem Upanişadlar’ın hem de Budizm’in ortak çağrısıdır.

Upanişhadlar’ın yazarı Kimdir?

Genellikle MÖ 800–200 yılları arasında derlenmişlerdir. Şiirsel, metafizik ve sorgulayıcı bir üslupla yazılmıştır. Konuları: Atman, Brahman, maya, karma, moksha, bilinç, ölüm, zaman, öz benlik. Upanişhadlar’ın yazarı yoktur—çünkü bu metinler, Hindu geleneğinde Śruti (duyulan, vahyedilen) kategorisindedir.

Rişiler (Ṛṣi): Bilgiyi doğrudan evrensel bilinçten alan, onu öğrencilerine aktaran bilge varlıklar.
Öğrenciler, bu bilgileri öğretmenin ayağının dibinde oturarak dinlerdi—ki “Upanişad” kelimesi de tam olarak bunu ifade eder:

13 Upanişhad

Bṛhadāraṇyaka Upanişhad: Atman’ın sonsuzluğu, ölüm ve öz benlik üzerine diyaloglar
Çhāndogya Upanişhad: Kozmik ses (Om), yaratılış ve bilgi
Īşa Upanişhad: İçsel özgürlük, eylem ve teslimiyet
Kena Upanişhad: Zihnin ötesindeki güç: “Kim yönlendirir?”
Aitareya Upanişhad: Bilincin doğuşu, insanın yaratılışı
Taittirīya Upanişhad: Beş katmanlı benlik (kośa), mutluluk öğretisi
Kauşhītaki Upanişhad: Rüya, ölüm ve tanrılarla karşılaşma
Katha Upanişhad: Ölümle diyalog, ruhun yolculuğu
Muṇḍaka Upanişhad: Yüksek bilgi (para vidyā) ve öz benliğe ulaşım
Śvetāśvatara Upanişhad: Tanrı, maya, yoga ve bireysel kurtuluş
Praşna Upanişhad: Altı soru, altı geçit: yaşam, nefes, zihin
Māṇḍūkya Upanişhad: Om’un dört hali: uyanıklık, rüya, derin uyku, saf bilinç
Maitri Upanişhad: Zihin, zaman, meditasyon ve özgürleşme

Yazarın Notu:

Bu metin, çağlar ötesinden gelen bir yankıdır. Upanişhadlar, günümüzün karmaşasında öz benliğe açılan sessiz kapılardır. Upanişhadlar, Rigveda ve Vedalar arasındaki ilişkiyi açıklamak, Vedik düşüncenin spiral yapısını anlamak için çok önemli.

Veda Nedir?

Veda Sanskritçe’de “bilgi” anlamına gelir. Hindu geleneğinde en eski kutsal metinlerdir. Veda’lar “śruti” yani duyulan, vahyedilen bilgi olarak kabul edilir.

Dört ana Veda vardır:

Rigveda – ilahiler ve kozmik düzen üzerine
Samaveda – melodik dualar
Yajurveda – ritüel formüller
Atharvaveda – büyüler, dualar, günlük yaşam bilgeliği

Rigveda Nedir?

Rigveda, Vedalar’ın en eski ve en temel olanıdır. Yaklaşık 1028 ilahi (sūkta) içerir. Kozmik düzen (ṛta), tanrılar, doğa güçleri ve evrenin yaratılışı üzerine odaklanır. MÖ 1500–1200 civarında sözlü olarak aktarılmaya başlanmıştır. Tanrılar arasında Agni (ateş), Indra (gök gürültüsü), Varuna (kozmik düzen) gibi figürler öne çıkar.

Friedrich Max Müller’in Rigveda Samhita – İnsanlığın İlk Dinsel Metinleri başlıklı çalışması, bu metinlerin sadece tarihsel değil, evrensel bilinç alanları olarak da ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.

Müller, 19. yüzyılda Vedik metinleri Batı’ya tanıtan en etkili figürlerden biri. Onun Rigveda çevirisi ve yorumları, Upanişadlar’ın da dahil olduğu Vedik külliyatın felsefi ve mistik derinliğini Batı düşüncesine taşımış oldu.

Upanişhadlar Nedir?

Upanişad kelimesi “öğretmenin yanında oturmak” anlamına gelir. Vedalar’ın son kısmı olan Vedānta’yı oluştururlar. Felsefi, metafizik ve içsel sorgulama metinleridir. Konuları: Atman (öz benlik), Brahman (evrensel bilinç), maya (illüzyon), moksha (özgürleşme). Yaklaşık 200’den fazla Upanişhad vardır; klasik olarak 13–108 arası temel metin kabul edilir.

Nasıl Bağlantılılar?

Vedik düşünce, bu metinlerle ritüelden felsefeye, duadan bilinç haritasına geçer.
Rigveda evrenin dışsal düzenini ilahilerle anlatır.
Upanişhadlar bu düzenin içsel anlamını sorgular: “Kim yönlendirir? Kim görür? Kim hatırlar?”

Benzerlikler: Kutsallık ve Bilgelik Aktarımı

Kutsal metin statüsündedirler: Hindu geleneğinde śruti (duyulan, vahyedilen) olarak kabul edilirler.
İçsel yolculuğu rehberlerler: Tıpkı Kur’an, Tevrat, İncil gibi, insanın öz benliğini ve evrenle ilişkisini sorgularlar.
Ritüel ve etik öğretiler içerirler: Öz disiplin, farkındalık, özgürleşme gibi temalar evrenseldir.

Upanişadlar ile bizim dinî metinlerimiz (Kur’an, Tevrat, İncil) arasında kurduğum bu mistik örtüşme, Farklı coğrafyalarda, farklı zamanlarda, farklı dillerle yazılmış metinler, insanın öz benliğine dair aynı soruları soruyor. Ve belki de bu benzerlikler, insanlığın kolektif hafızasında ortak bir arayışın olduğunu gösteriyor.

Upanishadlar, okumayanlara tavsiye, okuyanlara bilgiyi hatırlatma amaçlı. Upanişhadlar, Vedik dönemin son halkası olarak, insanın öz benliğini, evrenle olan ilişkisini ve özgürleşme yollarını sorgulayan metinlerdir.

Eserin Günümüz İçin Önemi Nedir?

1. İçsel Bilinç ve Öz Benlik Arayışı: Modern dünyada kimlik, aidiyet ve anlam arayışı giderek daha karmaşık hale geliyor. Upanişadlar:
- “Ben kimim?” sorusunu Atman üzerinden derinleştirir.
- Dışsal kimliklerin ötesinde, özsel tanıklık alanını hatırlatır.
Öz benlik ile evrensel bilinç (Brahman) arasındaki bağı kurar.
Küresel Felsefi Diyaloglara Katkı: Upanişadlar, Batı felsefesiyle de etkileşim içindedir:
- Schopenhauer, Huxley, Emerson gibi düşünürler bu metinlerden etkilenmiştir.
- Bilinç, zaman, ölüm ve özgürlük gibi evrensel temaları işler.
- Doğu-Batı arasında felsefi bir köprü kurar.
Meditasyon, Mindfulness ve Enerji Çalışmaları: Günümüzde yaygınlaşan içsel pratiklerin çoğu, Upanişadik kavramlara dayanır:
- Om’un dört hali (Māṇḍūkya Upanişad)
- Zihin katmanları (Taittirīya Upanişad)
- Meditasyonun özgürleştirici doğası (Maitri Upanişad)
Ritüel Tasarım ve Bilinç Haritaları: Senin gibi bir ritüel tasarımcısı için bu metinler:
- Bilinci geçitler halinde yapılandırır.
- Her Upanişad bir enerji eşiği, bir titreşim alanı olarak okunabilir.
- Günümüz metinlerine zamansız bir derinlik kazandırır.

Yazarlar sizi okumaya davet ediyor.

Sevgiyle okuyunuz…